تنوع زیستی در استان اردبیل
تنوع زیستی استان اردبیل
تنوع زیستی در استان اردبیل :
تنوع زیستی به معنای قابلیت تمایز بین ارگانیسم های زنده از هر منبع شامل اکوسیستم های زمینی، دریایی و اکوسیستم های آبزی، همچنین شامل ترکیبات اکولوژی که بخشی از اکوسیستم ها را تشکیل می دهند، می باشد. تنوع زیستی علاوه بر آنکه نیازهای ضروری و اولیه انسان ها را نظیر خوراک، پوشاک و مسکن فراهم می آورد، سلامت و شادابی روح و جسم، رونق اقتصادی و پیشرفت روزافزون و همه جانبه ما را نیز تضمین می کند. روند رو به رشد تهدید این گنجینه حیات سیاست مداران و متفکران را به توجه بیش از پیش به این مقوله معطوف داشته است.
تخریب چهار عامل عمده زيستي
در اغلب زيستگاه ها چهار عامل عمده زيستي (آب، غذا، امنيت و پناهگاه) در اثر فعاليت هاي انساني و شكار بي رويه در معرض تخريب قرار دارد. به همين جهت گونه هاي شاخص با كاهش شديد جمعيتي و بحران هاي زيستي مواجه بوده و از مجموع 287 گونه مهره دار شناسايي شده، از نظر مقررات ملي هشت گونه در خطر انقراض، 62 گونه حمايت شده مي باشند. تنوع زیستی در استان اردبیل
همچنين از نظر مقررات بين المللي 39 گونه در ضمايم CITES و 21 گونه در فهرست سرخ IUCN قرار دارند. همچنين نسل دو گونه آهو و ميش مرغ در زيستگاه هاي استان منقرض شده است. تخريب زيستگاه، عدم امنيت كافي و كاهش منابع غذايي عوامل اصلي نابودي گونه ها مي باشند كه تاثير هر يك از اين عوامل در اين فرآيند به ترتيب 39، 53 و 4 درصد برآورد شده است. حفاظت زيستگاه با ايجاد منطقه حفاظت شده در منطقه آق داغ و حفاظت گونه با ايجاد منطقه شكار ممنوع در كوهستان سبلان و كناره هاي ارس راهكارهاي اساسي مديريتي براي حمايت و حفاظت از اجتماعات جانوري در استان اردبيل مي باشند.
تنوع زیستی در استان اردبیل
بین مناطق چهارگانه تحت مدیریت این سازمان در رده نخست پارک های ملی هستند که از لحاظ اهمیت و مدیریت حفاظتی در سطح بالایی قرار دارند به طوری که حتی پژوهش های علمی و آموزشی در آن محدوده باید با هماهنگی انجام شود و در رده دوم آثار طبیعی ملی قرار می گیرد که مناطقی با وسعت محدود را شامل می شود.
مناطق حفاظت شده نیز برای حفظ زیستگاه و گونه مهم است و پناهگاه حیات وحش هم جهت حمایت از گونه های حیات وحش (پوشش گیاهی و جانوری) جزو مناطق چهارگانه تحت مدیریت حفاظت محیط زیست قرار دارند.
کدام یک از این مناطق در چه وسعتی در استان اردبیل وجود دارد؟
***: سه منطقه حفاظت شده در محدوده این استان واقع است؛ منطقه حفاظت شده آق داغ به مساحت 93 هزار و 800 هکتار در شهرستان خلخال، منطقه حفاظت شده مغان در محدوده بیله سوار و پارس آباد مغان به مساحت 35 هزار هکتار ومنطقه حفاظت شده نئور به مساحت چهار هزار و 200 هکتار که بخشی از منطقه وسیع حفاظت شده لیسار استان گیلان است.
کوه سبلان
کوه سبلان از ارتفاع سه هزار و 600 متر به بالا و غار یخگان در محدوده شهرستان خلخال نیز جزو آثار طبیعی ملی ثبت شده استان اردبیل هستند.
همچنین پنج منطقه شکار ممنوع در استان برای حفظ گونه ها از خطر انقراض مشخص شده است: منطقه شکار ممنوع شورابیل در اردبیل با 200 هکتار مساحت، گندیمن در مشگین شهر با 30 هزار هکتار، دربند مشکول در گیوی با 23 هزار هکتار، انزان در مشگین شهر به مساحت 42 هزار و 500 هکتار و خروسلو در بیله سوار به مساحت 16 هزار و 600 هکتار نیز در سال جاری جزو مناطق شکار ممنوع ثبت شد. (هرگونه تیراندازی و شکار در نوار مرزی به شعاع هفت کیلومتر نیز ممنوع است)
46 عرصه تالابی نیز در استان اردبیل شناسایی شده که از جمله می توان به دریاچه نئور، شورابیل، میل مغان، پته خور و توپراق کندی اشاره کرد.
**: این مناطق مدیریتی برای حفظ حیات وحش استان اردبیل شکل گرفته اند؛ تا کنون چند گونه گیاهی و جانوری در آنها شناسایی شده است؟
: یک هزار و 163 گونه مهره دار در کشور داریم که حدود 30 درصد از این گونه ها در استان اردبیل مشاهده شده و شامل 43 گونه از پستانداران، 257 گونه پرندگان، 15 گونه ماهی بومی، 29 گونه خزنده و 6 گونه دوزیست می باشد.
از میان هشت تا 10 هزار گونه گیاهی موجود در کشور نیز حدود یک هزار و 200 گونه در استان وجود دارد که بیش از 400 گونه گیاهی با خواص درمانی شناسایی شده اند و حدود 98 گونه نیز منحصر به فرد این استان است.
**: از این میان چند گونه جانوری با تهدید مواجه هستند؟
***: گونه ها به سه دسته آسیب پذیر، در معرض خطر و در حال انقراض تقسیم بندی می شوند که بر اساس اعلام اتحادیه جهانی حفاظت تا کنون پنج گونه پرنده (عقاب تالابی، غاز پیشانی سفید کوچک، اردک مرمری، عقاب شاهی و پلیکان پا خاکستری) چهار گونه پستاندار (قوچ و میش، کل و بز، آهو، زرده بر) سه گونه خزنده (افعی زنجانی، لاک پشت مهمیزدار و آگامای وزغی ایران) سمندر کوهستانی آذربایجان به عنوان گونه دوزیست و کپور وحشی به عنوان آبزی جزء فهرست گونه های آسیب پذیر قرار دارند.
درباره مشکلات زیست محیطی رودخانه بالیغلو
همچنین بالابان و عروس غاز از گونه های در معرض خطر هستند و درنای سیبری نیز در معرض انقراض است. سه هزار درنای سیبری تا 20 سال گذشته در جهان وجود داشت که 13 عدد از آنها در تالاب پته خور و فریدون کنار مشاهده می شدند که طی سال ها تعداد آنها به شدت کاسته شد؛ اخیرا تنها یک عدد درنای سیبری در پته خور مشاهده شده است.
برخی از این گونه ها به دلیل جمعیت کم در خطر انقراض هستند که از جمله می توان به گونه های حفاظت شده دراج و قرقاول در دشت مغان اشاره کرد.
میزان مناطق حفاظت شده برخی استان ها مانند یزد 27 درصد و در استان هایی مانند کهکیلویه و بویراحمد کمتر از پنج درصد بوده و در مجموع میانگین مناطق تحت مدیریت سازمان در سطح کشور به حدود 11 درصد می رسد؛ در استان اردبیل نیز به رغم ظرفیت های موجود تنها 708 درصد مساحت استان تحت مدیریت محیط زیست می باشد و امید می رود با برنامه های پیشنهادی به تدریج این میزان افزایش یابد.
**: چه اقدام های دیگری در دستور کار محیط زیست می باشد؟
***مدیرکل حفاظت محیط زیست استان اردبیل: تهیه اطلس گیاهی مناطق حفاظت شده و مطالعه طرح مدیریت جامع مناطق از دیگر اقدام هاست.
مطالعه ها در راستای شناسایی ظرفیت ها و بررسی وضعیت 9 منطقه جهت حمایت بیشتر گونه های موجود در آنها و تعیین کاربری هایی مانند تفرج گسترده و متمرکز، طبیعت گردی، ورزش و ایجاد منطقه امن انجام می شود؛ پس از پایان، این مطالعه ها به عنوان سندی بالادستی اساس هرگونه فعالیتی در این محدوده ها در راستای مدیریت یکپارچه زیست محیطی خواهد بود که البته جوامع محلی نیز در هرگونه اقدامی از حفاظت و احیا گرفته تا طبیعت گردی، آموزش و پژوهش باید مشارکت داده شوند.
مطالعه ها در راستای شناسایی ظرفیت ها و بررسی وضعیت 9 منطقه جهت حمایت بیشتر گونه های موجود در آنها و تعیین کاربری هایی مانند تفرج گسترده و متمرکز، طبیعت گردی، ورزش و ایجاد منطقه امن انجام می شود؛ پس از پایان، این مطالعه ها به عنوان سندی بالادستی اساس هرگونه فعالیتی در این محدوده ها در راستای مدیریت یکپارچه زیست محیطی خواهد بود که البته جوامع محلی نیز در هرگونه اقدامی از حفاظت و احیا گرفته تا طبیعت گردی، آموزش و پژوهش باید مشارکت داده شوند.
اگر به فرهنگ بومی اردبیل علاقمند هستید این مقاله رو از دست ندین
منبع: سایت سازمان منابع جنگلداری و حفظ محیط زیست
تهیه و تنظیم مهرماه 98
